Het Sint Laurentius Gasthuis aan de Markt in Dokkum bestaat vandaag – 19 september 2014 – precies 175 jaar. Het gasthuis werd op 19 september 1839 opgericht. De bewoonsters (alleen vrouwen kwamen in aanmerking) moesten de Rooms Katholieke godsdienst belijden. Het doel van de stichting werd in de jaren 70 aangepast. De stichting St Laurentius Gasthuis richt zich nu op het steunen van sociaal-charitatieve hulp en in navolging van de wensen van de stichteressen van het gasthuis, in het steunen van de RK kerk en parochie van Dokkum.
Wens van vader
In de akte van oprichting van 19 september 1839 verklaren Anna Catharina en Johanna Susanna de Vries uit Dokkum de wens van hun dierbare vader te eerbiedigen. Die vader was Rinze Jetzes de Vries, geboren in 1760 en hij trouwde in 1788 in de Kloosterkerk te Leeuwarden met mej. Tecla de Haan. Hij overleed te Dokkum op 9 November 1838. Van de zeven kinderen waren toen nog in leven zijn twee ongetrouwde dochters Anna Catharina en Johanna Suzanna. Zijn wens was om een gasthuis voor minder bedeelde weduwen te stichten. Het St. Laurentius Gasthuis werd in 1839/40 gebouwd op een gedeelte van het oude kerkhof en voormalig kloosterterrein, tegenwoordig aan de Markt in Dokkum. Het gasthuis werd door Anna Catharina en Johanna Susanna de Vries uit Dokkum opgericht en had eerst 6, later 8 kamers om „personen aan toekomstige en vermoedelijke zorg van armvoogden te onttrekken”.
Gasthuis diverse keren aangepast
Zowel de stichting als het gasthuis zijn in de loop der tijd aangepast aan de omstandigheden. Het gasthuis is een aantal keren gerenoveerd, de bedsteden en de “plons” maakten plaats voor een slaapkamer en WC met stromend water en aansluiting op het riool terwijl ook het elektrisch licht zijn intrede deed. De meest recente algehele renovatie werd voltooid in 1983. Het gasthuis werd inwendig verbouwd tot 4 zelfstandige woningen met ruime woonkamer, open keuken, twee slaapkamers, modern sanitair en een berging. De woningen worden verhuurd aan alleenstaanden of paren.
Geld kwam van ‘Groot Idema’
De benodigde middelen om het gasthuis en hun bewoners te onderhouden kwamen uit het bezit van een Zathe en Lande aan het Grootdiep „Groot ldema” of “Gasthuisplaats” van ruim 56 hectare groot. De boerderij “Groot Idema” of “Sint Laurentius Gasthûs Pleats” is nog steeds in het bezit van de stichting en is nu als modern melkveebedrijf in gebruik door de gebroeders Reitsma. Zo kon er in geld en natura voldoende voor de bewoners werd gezorgd. De heer A.W.L. de Vries Feyens, de huidige voorzitter: “Grappig is ‘t te lezen wat een bewoonster in de 19-de eeuw naliet; 54 lakens, 37 hemden en 80 slopen, ongebruikt doch „verlegen”. Een en ander was ‘t gevolg van het testament van Anna Catharina dat voorschreef dat iedere inwoonster per jaar 2 lakens, 2 slopen, 2 hemden en 1 deken moest ontvangen. Deze bepaling is later gewijzigd in een schenking in geld.”
Zussen belangrijk van Dokkum
De laatste wil van de gezusters de Vries heeft ook veel betekend voor de Rooms Katholieke gemeente van Dokkum. Zij regelden testamentair dat de Pastoor, het Kerkbestuur en de Parochie jaarlijks belangrijke bedragen ontvingen. De in 1871/72 gebouwde Rooms Katholieke kerk in Dokkum is ook mede ontstaan uit een legaat van Anna Catharina van ƒ 10.000, deze parochiekerk kostte destijds ƒ 30.000. In de Laurentius zaal van de pastorie in Dokkum hangen de geschilderde portretten van de twee dames en hun vader. Hun grafmonumenten bevinden zich naast elkaar op de R.K. begraafplaats in Dokkum.
Cultureel erfgoed behouden
De huidige stichting wordt bestuurd door het oudste man-hoofd der erven van Anna Catharina de Vries, thans dhr. Arnoud W.L. de Vries Feyens te Rhenen, bijgestaan door de Pastoor van Dokkum Paul H.W. Verheijen en „twee achtenswaardige leden der Rooms Katholieke Gemeente te Dokkum”, de heren Tjeerd Jorna, reeds bijna 25 jaar secretaris en penningmeester en Dick J.S. Zeinstra bestuurslid sinds 1988. De Stichting St. Laurentius Gasthuis streeft ernaar dit cultureel erfgoed van Dokkum te behouden, zowel materieel met het in standhouden van het monumentale en beeldbepalende gasthuisgebouw aan de markt als immaterieel met het steunen van o.a. de RK gemeente van Dokkum en omstreken. Hiermee hoopt de stichting de nagedachtenis aan de weldoeners uit 1839 van de Dokkumse familie de Vries zo lang mogelijk in leven te houden.
Dit artikel kwam mede tot stand dankzij de input van de heer A.W.L. de Vries Feyens, de huidige voorzitter van de stichting Sint Laurentius Gasthuis.
