Museum Dokkum, Stichting Oud-Dockum, Stichting Historia Doccumensis en Historische Vereniging Noordoost Friesland hewwe reageert op ut plan foar un neie brug over de Hardridersgracht. Se binne heul stellig: geen nieuwe ferbiningen over de stadsgrachten, nerges niet, noait niet. En op de sosjale media krije se dêr een hoop steun foar.
Nou bin ik self oek wel wat fan de historie, en fan Dokkum. Niet foar niks skrief ik onder ut pseudoniem Frisius. Dat war un geleerde út Dokkum (nou ja, dêr stond in 1508 syn wiegje). Fan fooren heette ‘r Jemme Reimerszoon (aka Gemma) en hij war goed met cifers en su. Nee, Frisius war geen boekhouder, mar wiskundige. En astronoom. En geograaf. En oek nog arts! Sukke multi-talenten wudde nou niet meer maakt…
En al die histoarische klubkes in Dokkum, fyn ik oek machtig! Se sneupe, ondersoeke en ontdekke fan alles over froeger en fertelle en skrieve dêr moaie ferhalen over. En dat ik un poging doën om dit in ut Dokkumers te skrieven, is omdat ik Ut Genoatskap foar ut gebrúk fan ut Dokkumers oek un warm hart toedraag.
Mar ik fyn dat de vier bovennoëmde klupkes sich in de brugge-kwestie opstelle as un soart Histoarische Polisie (Histopo), die’t wel even bepale sil wat wel en niet doar de histoarische beugel kin. Ik sil mien lidmaatskap van de Historische Vereniging Noordoost Friesland d’r niet om opsêgge, mar ik wil wel even dudeluk make dat se niet namens mij prate.
At ut om ‘e bolwerken en grachten gaat, bin de vier klupkes dus teugen elke ferandering. Ik fyn su’n dogmatische, starre houding heul jammer. Historisch besef is goed en noadig, mar historisch conservatisme is fanself de doad yn ‘e pot! Un stad is altiet in ontwikkeling en noait af. En Dokkum is geen museum, sú as Bourtange of Orvelte. Gelukkig niet!
Wat nou as de Dokkumers rond 1580 seit hadd’n “Neie bolwerken? Komt niks fan in, oans stadsje mut moai su blieve at ut is!” Dan hadden we dus noait de bolwerken hat wêr de Histopo nou fan seit dat dêr heulemaal niks an ferandere mag. “Mar de bolwerken waren út militair oogpunt noodsakeluk”, sal de Histopo wel reageare, “en su’n neie brug is nergens foar noadig”.
Hoe sù, militaire noadsaak? De bolwerken waren fanself un skoalfoarbeeld fan de put dempen as ut kalf ferdronken is: se wudden in 1583 anleit, su’n 10 jaar nadat de Waalse Furie over Dokkum raasde. En sindsdien hewwe se der maar wat werkloas heen leit: foar sover ik weet (maar ik bin geen historicus) is Dokkum noait weer anfallen. En dat war niet omdat de vijand docht dat Dokkum met die bolwerken un onneembare festing war. Welnee, se waren gewoan niet interesseert, Dokkum war fust te ver… (de Centrale As war der nog niet, dat weet ik dan weer wel).
En su’n brug nerges foar noadig? Da’s oek geen argument. At we met syn allen allenug mar doën wat noadig is, dan wurdt ut allemaal wel heul saai fanself. Dan hadden we befoarbeeld geen carrillon hat op ’t stadhús. Want war dat nou echt nóadig? Nee, mar ut is wel leuk (at je d’r tenminste niet te dicht bij woane). En wat de histoarische clupkes self allemaal doën, nogmaals, ik fyn ut prachtig, mar noadig, noadig…?
De Histopo ferpakt syn boadskap in un moaie oneliner: “Dy armoede fan toen is nou oans rykdom!” Dêrmet bedoele se dat de bolwerken der nog binne omdat Dokkum te arrem war om se op te rúmen. Mar klopt dat einlijks wel? Of fertelle se hier nou un fabeltsje?
Tuurlijk, Dokkum raakte aan de bedelstaf toen se de Strobossertrekfeart anleiden. Mar dat war féul earder. Wie seit dat Dokkum eind negentiende eeuw nog steeds arrem war? Hewwe de historici dat wel útsocht? Miskien hewwe se toen de bolwerken gewoan wel niet sloopt omdat ut geen sin hat. Dokkum kon toch niet útbreide, want búten de grachten saten je direct in un andere gemeente. En miskien fonden se de bolwerken oek wel gewoan moai, ‘foar later’.
In elk gefal hadden se wél geld om un stúkje fan de bolwerken af te graven. En laat dat nou net het Oosterbolwerk weze, dat se feranderden in un soart fan parkje. Miskien war dat wel met ut idee om oait aan de overkant van de gracht un groater stadspark te maken en dêr un moaie brug heen te lêggen…
De Histopo doët ut oek foarkommen as of de brug over de Hardridersgracht onderdeel is fan un pakketsje fan twee of zelfs drie neie bruggen over de grachten, krekt as de 3-halen-2-betalen-bruggen die over de Woudfaart lêgge. Die suggestie is tactisch heul handig fanself, mar wel ‘fake news’. Ut gaat nóu om un brug over de Hardridersgracht, en dan mutte je d’r geen andere brug-plannen bij slepe! Mar nou we ut der toch over hewwe: die brug fan ut Panwurk nar ut Noarderbolwerk war (is?) fanself groate onsin, en at d’r al un plan is foar un brug fan de gemeentewerf nar ut bolwerk, dan sil ik dêr oek es onbefoaroordeeld nar siën.
Alle gekhied op un stokje, su’n brug nar ut neie Hardraverspark, ik siën dat geloof ik wel sitten. Dan kinne je dat eeuwige rondsje bolwerken (dát weten we nou wel es), at je der sin in hewwe, útbreide met un extra lusje doar un moai nieuw stukje stad. En nou niet sêgge “niet su lui, dan loopst mar un stukje om”! Nee, dêr gaat ut niet om. At ut neie Harddraverspark allenug fia de Halvemaanspoart te beriken is, blieft ut un freemd anhangsel an de binnenstad, en wurdt ut dêr geen onderdeel fan. Dat sú sonde weze.
Ik hew wel één foarwaarde: at ut mar niet su’n historiserende nep-oude brug wurdt! Dan gaan ik d‘r alsnog dwars foar lêggen. Asjeblieft gemeente, fraach un paar gerenommeerde ontwerpers om un modern ontwerp, dat letterlijk un ferbining is tussen ‘oud’ en ‘nieuw’. Groate kâns dat dêr iets útrolt dat niet ten kóste gaat van ut stadsgesicht, mar dêr júst un verrijking fan is: un brug waarfan se over 100 jaar sêgge dat ie noait, noait sloopt wurre mag!
Frisius
