Bij het 600-jarig bestaan van de Grote- of Sint Martinuskerk in Dokkum wordt vanaf 11 november iedere avond om tien voor tien stilgestaan. Op de naamdag van de heilige Sint Maarten wordt de geschiedenis van Dokkum letterlijk in het licht gezet: tijdens het luiden van de klokken om 21.50 uur veranderen de lichtmasten op de Markt gedurende tien minuten van kleur tijdens de lichtimpressie.
Foto: Marit Anker. Toeristen worden op subtiele wijze middels een sfeerimpressie van veranderend licht gewezen op de historie van Dokkum.
Luiden van de klok
Van oudsher luiden de klokken in Dokkum om tien voor tien ’s avonds. Het was vooral bedoeld om burgers en vrijende stelletjes te waarschuwen voor de sluitende stadspoorten om tien uur ’s avonds. Waren de poorten van de stad eenmaal dicht, dan kwam er niemand meer in of uit. Het is een verhaal dat het goed doet bij toeristen die de Markt in Dokkum sinds de herinrichting daarvan steeds beter weten te vinden.
Lichtimpressie
Hoewel de poorten al lang niet meer sluiten om 22.00 uur, klinken nog altijd de klokken om tien voor tien. De lichtmasten op de Markt veranderen vanaf heden exact tijdens dat klokgelui van kleur. De impressie van zo’n twee minuten begint met de kleur groen, van het landschap buiten de stadswallen. Dan gaat het over in blauw, symbool voor het water in de grachten rond de stad. Rood staat voor bebouwing, de veilige plek binnen de poorten van de stad die om 22.00 sluiten.
600 jaar Grote Kerk
Er is veel bedacht om aandacht te geven aan het 600-jarig bestaan van de Grote Kerk”, vertelt Jouke Roersma van de Grote Kerkcommissie. “We willen daar graag, zodra de situatie in de wereld dat weer toelaat, alsnog vorm en inhoud aan te geven.” Zo is er een boekje geschreven in de serie ‘Eeuwig Dokkum’, is er door Stadsbrouwerij Bonifatius een bier gemaakt van het kloosterfruit van de moerbeiboom naast de kerk, komt er een nieuwe expositie en geven panelen in de kerk de bezoeker in een notendop een compleet beeld van de historie van de kerk. Roersma: “Door nu op 11 november stil te staan bij de geschiedenis van de stad, de Markt en de kerk, is een prachtige toevallige samenloop van omstandigheden.”
Sint Maarten
Het verhaal van Sint Maarten is mooi: “Het is het verhaal van een Romeins soldaat die medelijden kreeg met een bedelaar, daarom zijn mantel in tweeën sneed om de bedelaar warmte te kunnen bieden”, vertelt Roersma. “Een signaal naar de keizerlijke macht waarmee de soldaat zei ‘ik dien niet langer u, ik dien degene die aan de kant van de weg zit’”, vult stadshistoricus Warner B. Banga aan. De Grote- of Sint Martinuskerk die zijn naam draagt, heeft een minstens zo verhalende geschiedenis. Banga: “Je kunt de kerk niet los zien van dit landschap. Dat begint al in de Middeleeuwen met het terpenlandschap. Dat is niet zomaar ontstaan, want er is geen plek in het land waar het zo vlak is als hier. Wat de meeste mensen niet weten is dat we hier alleen maar met droge voeten kunnen staan dankzij de monniken. Dat vlakke natuurlandschap was in de Middeleeuwen een bedreiging voor de mens.” “De monniken hadden het sterke religieuze besef om van de woeste natuur cultuur te maken. Daar hebben zij offers en strijd voor gebracht.”, besluit Roersma.
Geschiedenis
Ondanks dat we weten dat de kerk 600 jaar oud is, in de vorm zoals we die nu kennen, is er relatief weinig met zekerheid te zeggen over de geschiedenis van de kerk. “Wat we wel weten is dat de Grote Kerk vroeger de kleine kerk was, oftewel de ‘Cleyne Kerke’”, vertelt Banga. “Veel mensen denken bij ‘grote kerk’ aan een hele grote kerk, maar er heeft een nog veel grotere kerk gestaan. Toen die Abdijkerk werd afgebroken in 1588, is veel bouwmateriaal overal in de stad hergebruikt voor het herstel van de Waalse Furie. In de etalage van schoenmodezaak Woudstra vind je bijvoorbeeld kloostermoppen uit die oude Abdij. De kleine kerk, de parochie, werd toen de Grote Kerk zoals we die nu kennen.” De contouren van de Abdijkerk zijn terug te vinden in de bestrating op de Markt.
600 jaar geleden was een breekpunt van het katholieke tijdperk naar een meer calvinistische samenleving”, weet Roersma. “Nu zijn we weer op een breekpunt aanbeland, waarin de rol en functie van de kerk verandert. Maar de mensen blijven altijd hetzelfde. Die worden geboren, kende vreugde en verdriet, angsten en blijdschap en gaan dood. Daar speelt dat gebouw al 600 jaar een rol in, en dat zal het blijven doen als centraal punt in de samenleving. Wat er ook gebeurt, deze kerk zal altijd blijven bestaan.”
Kunstzinnige aanvulling
De lichtimpressie op de Markt is een duurzaam initiatief, bedacht door ontwerper Frank van Dijk (studio Byfrank). De bestaande lichtmasten zoals geplaatst tijdens de herinrichting enkele jaren geleden, kunnen softwarematig worden geprogrammeerd in de gewenste kleuren. In de basis geven ze warm wit licht maar op feestdagen dagen en tijdens evenementen wordt een ander kleurbeeld getoond. Het nieuwe kleurenspel is een kunstzinnige aanvulling die het geluid van de klokken ondersteunt en versterkt. Reden te meer om ook op de avond de Markt te bezoeken, aldus de gemeente Noardeast-Fryslân.
