De historische binnenstad van Dokkum kent tal van bijzondere plekjes met een goed verhaal. Zowel binnen als buiten de binnenstad zijn de afgelopen jaren gebouwen gesloopt, opgeknapt of nieuwgebouwd. In-Dokkum.nl duikt in de rubriek ‘Dokkum toen en nu’ de geschiedenis in. Waarom heeft een straatnaam die naam gekregen? En wat stond er vroeger op de plek van wat er nu staat? In deze editie: Grand Café de Waegh op de Grote Breedstraat die vroeger de Boterwaag werd genoemd en nu als restaurant dient.
Het restaurant
Sinds december 2013 dient het gebouw in het midden van het centrum als een Grand Café waar men kan genieten van een hapje en een drankje. De eigenaren willen dat de Waegh als een plek voelt waar iedereen kan komen, ongeacht de leeftijd. De keuken werkt met verse producten en ingrediënten. Het restaurant is zeven dagen per week geopend en ze serveren lunch en diner. De Waegh heeft verschillende ruimtes; het restaurant met bar beneden inclusief een serre, een tweede verdieping met personeelsruimte, toiletten en een zaal. Ook beschikt het restaurant over een buitenterras aan -voor, -zij en achterkant. Grand Café de Waegh gaat binnenkort verbouwen en hopen in het voorjaar van 2021 klaar te zijn.
Waaggebouwen
Een waag is een gebouw waar goederen werden gewogen. Het recht op zo’n waag was een stadsrecht en het bevorderde de eerlijke handel. Handelaren werden namelijk verplicht om bepaalde producten, zoals kaas en boter, in de waag te laten wegen. Er wordt gedacht dat de eerste waaggebouwen simpele houten gebouwtjes waren of soms alleen maar een afdakje. In ieder geval, op een voor de handel gunstige plek. Er wordt vermoedt dat de eerste waag in Dokkum geen houten gebouwtje was. Er is namelijk sprake van het schoonmaken van oude steen bij de vergroting van de waag in 1593. In de 14de eeuw werden er al stenen waaggebouwen gebouwd in de meest welvarende steden. In de kleinere steden en de dorpen, werden ze pas na 1550 gebouwd. De meeste waaggebouwen zijn ontstaan uit de jaren rond 1600. In de 18de eeuw werden er enkele nieuwe gebouwd, waaronder de derde waag van Dokkum. Na de 20ste eeuw kwam er een einde aan het bouwen van nieuwe waaggebouwen. Veel bestaande werden gesloopt of kregen een andere functie.
Boterwaag
De boterwaag die gebouwd werd voor 1593 stond op dezelfde plek als de huidige. Toen was de waag het meest noordelijke gebouwtje van een rij met riet-gedekte huizen aan de Breedstraat. In 1593 werd er besloten de waag te vergoten, de riet-gedekte huizen werden afgebroken en ook de bestrating rondom. Op schetsen van gevechtshandelingen in 1572 zijn brandende huizen te zien. Waarschijnlijk bestond de boterwaag die in 1593 vergroot werd al in het jaar 1572. Uit de boedel van de derde waag is namelijk een grote waagbalans van ijzer bewaard gebleven, waarop het jaartal 1572 te zien is. Als die balans in een gebouw was dat in de brand stond was het niet bewaard gebleven.
Functie
De Waegh is altijd een bepalend gebouw in de Grote Breedstraat geweest. De buitenkant is in de loop der jaren niet veel veranderd, maar de functie van het pand wel. In 1754 werd dit monumentale pand gebouwd als Boterwaag, plaats waar de boter werd gewogen, met aan de zuidkant een militaire wacht gevestigd. Hierna is het in gebruik geweest als stalling voor brandweerspuiten, politiebureau, oudheidskamer en VVV-kantoor. De historie van de Waegh is nog steeds te zien door de gevelsteen met de tekst ‘weegt en waakt’. Dit staat voor het wegen van de boter en de militaire wacht die waakte. Ook staat er op de zuidgevel het wapen van Friesland tussen de twee leeuwen, wat ook op de militaire wacht duidt.
De foto’s zijn gebruikt van het Historisch Informatiecentrum Noordoost Fryslân, de Inventarisatie van gevelstenen en het Geheugen.
Info verkregen van het boek Dokkum wetenswaagdigheden.
