De historische binnenstad van Dokkum kent tal van bijzondere plekjes met een goed verhaal. Zowel binnen als buiten de binnenstad zijn de afgelopen jaren gebouwen gesloopt, opgeknapt of nieuwgebouwd. In-Dokkum.nl duikt in de rubriek ‘Dokkum toen en nu’ de geschiedenis in. Waarom heeft een straatnaam die naam gekregen? En wat stond er vroeger op de plek van wat er nu staat? In deze editie: Van Aitsemastraat, een straatnaam vernoemd naar de Dokkumer familie van Aitzema.
Schelte en Foppe van Aitzema
Julius Schelto van Aitzema werd rond het midden van de 17e eeuw geboren uit een regentenfamilie. Bij de begrafenisstoet van stadhouder Ernst Casimir I in 1633 liepen twee van de Aitzema’s mee; Marcus van Aitzema en broer Schelte van Aitzema. Schelte was in de jaren 1650 tot 1652 zelf vroedsman en burgmeester van Harlingen in het jaar 1653, toen hij overleed. De letterkundige Gerrit Das was in 1920 gepromoveerd op een proefschrift getiteld ‘Foppe van Aitzema, bijdrage tot de kennis van de diplomatieke betrekkingen der Nederlanden tot Denemarken, de Hanzesteden, den Nedersaksischen Kreits en den Keizer tijdens den dertig-jarigen oorlog.” Foppe was in zijn tijd een belangijk diplomaat die met de groten van Europa omging. Aan enkele leden van de van Aitzema’s wijdde Das vervolgens in 1924 een uitvoerig artikel onder de titel: Een Friesche familie in de zeventiende eeuw.
Lieuwe en Marcus van Aitzema
Lieuwe van Aitzema, geboren in Dokkum op 19 november 1600, was een Nederlandse diplomaat, geschiedschrijver, spion voor Engeland tijdens de Eerste en de Tweede Engelse Oorlog, bon vivant en libertijn. Aitzema nam veel officiële document op in zijn werken en voorzag deze van commentaar. Deze zijn nog steeds van groot belang voor de historici tegenwoordig. Zijn stijl is integrerend en meeslepend door puntigheid en sarcasme dat hij gebruikte. Aitzema was de zoon, maar ook broer van een burgemeester van Dokkum. Zijn vader was geboren in Reiderland en zijn grootvader ontvluchtte de omgeving in 1568 vanwege de slag bij Jemmingen. De jongste zoon van Meinardus was Marcus. Marcus had in 1621 in Franeker rechten gestudeerd. In april 1631 was hij als doctor Marcus van Aitzema getrouwd met Sytie Bootsma afkomstig van Kollum. In januari 1632 schrijft Meinardus aan Lieuwe dat Marcus mogelijk tot burgemeester verkozen gaat worden. Van 1632 tot 1637 was Marcus, naast zijn burgmeesterschap, convooimeester van Dokkum, dat wil zeggen dat hij zich met belastingzaken bezig hield. Marcus werd in 1637 dus afgezet als burgemeester waardoor zijn vader maar enkele jaren heeft kunnen genieten van de hoge status van zijn zoon. Marcus zijn vrouw was in 1634 bij de geboorte van zijn zoon overleden.
Meinardus en Jacob van Aitzema
Lieuwe’s vader Meinardus van Aitzema studeerde aanvankelijk filosofie in Franeker, daarna ook rechten. Hij deed ervaring op in Oxford en La Rochelle. In 1597 werd hij secretaris van Dokkum en promoveerde hetzelfde jaar tot doctor in de rechten. Vanuit die positie solliciteerde hij met succes naar de post van advocaat bij het Admiraliteitscollege. In 1603 werd hij tot secretaris van dat college benoemd, wat hij ongeveer 30 jaar bleef. In 1631, werd zijn zoon Schelte op verzoek benoemd tot mede-secretaris, vanaf 1633 als enige secretaris. Dat was ook de reden dat hij mee mocht lopen in de begrafenisstoet van de stadhouder in 1633. Meinardus had veel zorgen over zijn zoons en hij schreef veel brieven hen. Goede opvoeding en het welzijn van zijn zoons was erg belangrijk voor Meinardus. In 1640 was Jacob kapitein in het Regiment van Kniphuysen en in 1641 bevindt hij zich bij de prinselijke troepen voor Gennip. Hij werd hier in zijn linkerbeen geschoten. De zorgen van Meinardus over soldaat Jacob bleken niet voor niets te zijn geweest.
Sjoerdje van Aitzema
Sjoerdje, enige dochter van Meinardus, was in 1625 te Dokkum in ontrouw gegaan met de jurist dr. Johannes Walrich, die toen secretaris van Workum was. Samen kregen ze een zoon en twee dochters, maar het was geen goed huwelijk. Waldrich overleed in 1644 en Sjoerdje kampte zelf ook met een zwakke gezondheid. Ook kreeg ze geldproblemen door alle hoge doktersrekeningen die betaald moesten worden. Ondanks dit, kwamen Sjoerdje haar kinderen goed terecht.
Van Aitsemastraat
De Van Aitsemastraat werd in de jaren 50 aangelegd door Thus wonen. In deze straat staan nu zowel huurwoningen als koopwoningen. De huurwoningen zijn dit jaar nog gebouwd, het ging om 45 nieuwe huurwoningen midden in Dokkum. Aan de C.G. Schraderstraat, Van Aitsemastraat en Gemma Frisiusstraat kwamen 33 levensloopbestendige woningen en 12 woningen bestemd voor 1-2 persoonshouders en kleine gezinnen.
Oproep: de rubriek Dokkum Toen & Nu is een graag gelezen rubriek op www.in-dokkum.nl. De komende zomerperiode plaatsen we graag edities van onze lezers. Heeft u een mooi onderwerp inclusief foto’s van Toen & Nu voor deze rubriek? We ontvangen het graag! Stuur uw inzending naar redactie@in-dokkum.nl en wie weet verschijnt uw editie van Dokkum Toen & Nu binnenkort in deze graag gelezen rubriek!
Gebruikte bronnen: Wikipedia, Slideshare en Thús wonen.
