Dokkum toen en nu: Molensteeg

Molensteeg
De historische binnenstad van Dokkum kent tal van bijzondere plekjes met een goed verhaal. Zowel binnen als buiten de binnenstad zijn de afgelopen jaren gebouwen gesloopt, opgeknapt of nieuwgebouwd. In-Dokkum.nl duikt in de rubriek ‘Dokkum toen en nu’ de geschiedenis in. Waarom heeft een straatnaam die naam gekregen? En wat stond er vroeger op de plek van wat er nu staat? In deze editie: De Molensteeg, een straatnaam vernoemd naar de molen op de Schermesweide. 

‘T Hooghuis
In een klein zijstraatje van de Molensteeg staat een groot gebouw en dit straatje draagt dezelfde naam als het bouwsel; ‘t Hooghuis. Dit Hooghuis was een asiel voor daklozen. Mensen die uit armoede of huurschuld hun woning moesten verlaten of met verhuizing geen woning konden vinden, werden hier ondergebracht, soms was het geheel bezet. Later is het gebouw onder andere in gebruik geweest door J. Kool, handelaar in lompen, beenderen en metalen en wat er meer te koop was op dit gebied. De handel was een goede bron van inkomsten, ‘s morgens trokken de kooplui er met de hondenkar op uit en in de kar lag de handel. Deze handel bestond uit steengoed zoals kopjes en schotels, vazen en potgoed van het ‘Pothuis’, zoals dekschalen, bloempotten en meer. Met deze goederen werden lange afstanden afgelegd waarbij ze in de avond terugkwamen en al het overgebleven goed op straat werd gesorteerd. Alles werd daarna verkocht aan Kool.

Schermesweide en putstoel
De Molensteeg loopt vanaf molen “De Hoop” naar de Stenendam. De meelwagen van de molenaar reed hierlangs de stad in. De straat dankt zijn naam aan een molen, niet die van “De Hoop”, maar aan de molen op de Schermesweide. Onder het brugje “Woudpijpje”, in het Bolwerk, loopt het grachtje het “Nauw” met voorheen een zijtak naar de Schermesweide; in de Molensteeg lag een brugje waar deze onderdoor liep, de naam van het brugje was Molenaarsbrugje; de zijtak is gedempt en het brugje is verdwenen. De Molensteeg heeft twee zijstraten, de Strobossersteeg en de Putstoelsteeg, dit is nu ‘Bij het Hooghuis’. Deze steeg is een verbinding tussen Molensteeg en Wortelhaven. De putstoel, staande aan het grachtje het Nauw, werd geërfd door Andries Tjepkes.

Molensteeg
Er staan 18 adressen geregisseerd in de Molensteeg. Het gemiddelde bouwjaar van deze huizen is 1980. Hierbij stamt het meest recent gebouwde huis uit het jaar 2015 en de oudste woning is 98 jaar oud met als bouwjaar 1923. De gemiddelde oppervlakte van de huize ligt op 82 vierkante meter, de woningen zijn over het algemeen dus vrij klein.

Oproep: de rubriek Dokkum Toen & Nu is een graag gelezen rubriek op www.in-dokkum.nl. De komende zomerperiode plaatsen we graag edities van onze lezers. Heeft u een mooi onderwerp inclusief foto’s van Toen & Nu voor deze rubriek? We ontvangen het graag! Stuur uw inzending naar redactie@in-dokkum.nl en wie weet verschijnt uw editie van Dokkum Toen & Nu binnenkort in deze graag gelezen rubriek! 

Gebruikte bronnen: ‘n stad vol herinneringen, Kadastrale Kaart
Hoofdfoto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort / 178.685

Dokkum toen en nu: Allert Jacob van der Poortstraat

De historische binnenstad van Dokkum kent tal van bijzondere plekjes met een goed verhaal. Zowel binnen als buiten de binnenstad zijn de afgelopen jaren gebouwen gesloopt, opgeknapt of nieuwgebouwd. In-Dokkum.nl duikt in de rubriek ‘Dokkum toen en nu’ de geschiedenis in. Waarom heeft een straatnaam die naam gekregen? En wat stond er vroeger op de plek van wat er nu staat? In deze editie: De Allert Jacob van der Poortstraat, een straatnaam vernoemd naar Aldert Jacob van der Poort, een Dokkumer schilder. 

Over Aldert
Aldert Jacobs van der Poort is geboren in 1771. Hij was schilder, behangschilder, tekenaar en pentekenaar. Deze Dokkumer schilder die al op 36-jarige leeftijd overleed in Leeuwarden, was een veelzijdig kunstenaar. Hij gebruikte de olieverf als techniek en hij schilderde voornamelijk landschap, portret, winterlandschap, marine en historie. Aldert oefende samen met J. Bonga het tekenen en werd later door H. W. Beekkerk in Leeuwarden opgeleid. Er is niet veel werk van Aldert bekend, maar hetgeen wat er is, is van hoge kwaliteit. Het Fries landbouwmuseum heeft zes grote schilderijen van hem te hangen. Ze zijn opmerkelijk vanwege de zeldzaamheid. Tussen het einde van de 17e eeuw en het begin van de 20e eeuw zijn er bijna geen landschappen in Friesland geschilderd. Daarom nemen ze in de Nederlandse landschapsschilderkunst een bijzondere plaats in.

Zes panelen
De schilderijen die in het Fries landbouwmuseum hangen zijn oorspronkelijk geschilderd voor een woning in Leeuwarden. In 1900 zijn ze verkocht aan een diplomatengezin in Frankrijk, die ze meenam naar onder andere Marokko. Oorspronkelijk waren het vier panelen. Door de vele verhuizingen werden de panelen steeds opnieuw aangepast aan de woning. Soms werd er bijgeschilderd, soms juist stukken afgehaald. Uiteindelijk zijn het nu zes panelen van verschillende groottes en één met een afwijkende schildering.

Allert Jacob vd Poortstraat
In de straat staan weinig huizen, er zijn namelijk 11 adressen gevestigd. Deze huizen hebben als gemiddelde bouwjaar 1962, ze zijn dus relatief oud. Er zijn in de straat al een tijdje geen nieuwe woningen bijgekomen. De jongste woning komt uit het jaar 1965 en de oudste dateert uit 1956. De huizen hebben een gemiddelde oppervlakte van 125 vierkante meter.

Oproep: de rubriek Dokkum Toen & Nu is een graag gelezen rubriek op www.in-dokkum.nl. De komende zomerperiode plaatsen we graag edities van onze lezers. Heeft u een mooi onderwerp inclusief foto’s van Toen & Nu voor deze rubriek? We ontvangen het graag! Stuur uw inzending naar redactie@in-dokkum.nl en wie weet verschijnt uw editie van Dokkum Toen & Nu binnenkort in deze graag gelezen rubriek! 

Gebruikte bronnen: Museum & Kadastrale Kaart

Dokkum toen en nu: Het Blokhuis

De historische binnenstad van Dokkum kent tal van bijzondere plekjes met een goed verhaal. Zowel binnen als buiten de binnenstad zijn de afgelopen jaren gebouwen gesloopt, opgeknapt of nieuwgebouwd. In-Dokkum.nl duikt in de rubriek ‘Dokkum toen en nu’ de geschiedenis in. Waarom heeft een straatnaam die naam gekregen? En wat stond er vroeger op de plek van wat er nu staat? In deze editie: Het Blokhuis, een monumentaal pand aan de Vleesmarkt in Dokkum. Gebouwd als verdedigingswerk, omgetoverd tot apotheek en nu als lifestyle winkel te bezoeken. 

Apotheek
Hertog Albrecht van Saksen, de latere landsheer van Fryslân, liet vlakbij de binnensteden blokhuizen bouwen. Deze blokhuizen waren versterkte huizen of vestingen, die de stad in bedwang moesten houden of verdedigen. In Dokkum werd in 1516 aan de Vleesmarkt, tegenover het Stadhuis, zo’n blokhuis gebouwd. Op de plaats van het oude blokhuis werden in 1622 drie huizen gebouwd met fraaie trapgevels. In het huis op de hoek van de Zijl was lange tijd de apotheek gehuisvest. Tegenwoordig is in het monumentale pand 1622 lifestyle gevestigd.

Het monumentale pand
Het vroeg 17e eeuws pand met verdieping onder zadeldak tussen trapgevel en puntgevel. Boven de langsgevel aan de Zijl eveneens een grote trapvormige top met gewrongen pilasters. De gevel is gedateerd uit 1622 doorregen met banden. Apotheekpui werd gedragen op Ionische pilasters met in de toppen geprofileerde vensternissen. Alle vensters hebben zes ruiten en in de trapvormige top zitten 2 vierruitvensters en 1 tweeruitvenster.

Blokhuizen
Blokhuis is een oude benaming voor een klein verdedigingswerk dat strategisch was geplaatst om een doorgang te bewaken. Ze werden, net als stadspoorten, ook wel gebruikt als gevangenis. Blokhuizen maakten vaak onderdeel uit van een groter systeem, zoals landheren. Het kon ook een controlerende functie hebben van bijvoorbeeld toegangswegen of kruispunten. Blokhuizen kwam in de late middeleeuwen tot en met in de 16e eeuw in heel Europa voor. De naam komt van blochuus (balkenhuis), een huis gemaakt van balken. Vanaf de 14e eeuw kwam het woord blokhuis hiervoor in de plaats. De woorden ‘blokkeren’ en ‘blokkade’ komen hier weer vandaan.

1622 lifestyle
Tegenwoordig is de winkel 1622 lifestyle in dit mooie pand gevestigd. Hier kun je terecht voor een cadeautje, de inrichting van je woning, maar ook voor een complete outfit. De cadeautjes kunnen hier ook prachtig worden ingepakt. De eigenaresse Willemien vertelt in een ander artikel over de start van haar nieuwe winkel. Inmiddels is 1622 al ruim 11 jaar te vinden op dit mooie plekje. Kom gezellig langs bij de winkel, shop online of neem een kijkje op hun Social Media.

Oproep: de rubriek Dokkum Toen & Nu is een graag gelezen rubriek op www.in-dokkum.nl. De komende zomerperiode plaatsen we graag edities van onze lezers. Heeft u een mooi onderwerp inclusief foto’s van Toen & Nu voor deze rubriek? We ontvangen het graag! Stuur uw inzending naar redactie@in-dokkum.nl en wie weet verschijnt uw editie van Dokkum Toen & Nu binnenkort in deze graag gelezen rubriek! 

Gebruikte bronnen: Rijksmonumenten, Wikipedia.
Foto’s: Rijksmonumenten, Wikimedia Commons.

Dokkum toen en nu: Het herenhuis van Helder


De historische binnenstad van Dokkum kent tal van bijzondere plekjes met een goed verhaal. Zowel binnen als buiten de binnenstad zijn de afgelopen jaren gebouwen gesloopt, opgeknapt of nieuwgebouwd. In-Dokkum.nl duikt in de rubriek ‘Dokkum toen en nu’ de geschiedenis in. Waarom heeft een straatnaam die naam gekregen? En wat stond er vroeger op de plek van wat er nu staat? In deze editie: Het herenhuis van Helder, een herenhuis van de familie Helder waarbij delen van de inrichting in het stadhuis van Dokkum zijn geplaatst. 

‘Slotsje over de Ee’
Onder de naam ‘Slotsje over de Ee’ staat sinds ongeveer 70 jaar het herenhuis van de familie Helder bekend. De betegeling hiervan kwam terecht in het stadhuis van Dokkum, in de burgemeesterskamer. ‘Slotsje over de Ee’ is echter de foutieve benaming voor het woonhuis van de familie Helder. Dit was een vrijstaand herenhuis dat bij het dorpje Sijbrandahuis in de gemeente Dantumadeel hoorde. Met deze benaming werd uitgegaan van de kant van De Streek. In het jaar 1773 werd op kaal land aan de overkant van de Ee een woonhuis voor de eigenaar van het geheel en zijn nieuwe bruid gebouwd.

Vijf generaties
Jan Jans Helder werd omstreeks 1700 in Westergeest geboren en overleed op 20 januari in het jaar 1753. Hij werd landbouwer van beroep, eerst in Westergeest en later in Sijbrandahuis en Dokkum. Hij trouwde met Ittje Pieters en hun zoon werd op 17 augustus 1727 geboren, de derde Jan Helder op rij. Toen zijn vader overleed, bouwde hij een houtzaagmolen en begon daarbij een houthandel. Zijn vrouw overleed in 1770 en hij hertrouwde in 1773. De eerste bewoners van het herenhuis waren dus Jan Helder en zijn tweede vrouw Dieuwke Jelles. Jan helder heeft er zo’n 34 jaar gewoond. Na zijn overlijden erfde zijn derde zoon Cornelis het herenhuis en de zaagmolen met wat daarbij hoorde. Het Herenhuis werd uiteindelijk door vijf generaties Helder bewoond, voor het in andere handen overging.

Stadhuis Dokkum
Het herenhuis bestaat nu niet meer, De schouw met blauwe tegels was de reden dat in latere tijd deze kamer ‘de blauwe kamer’ werd genoemd. Zoals eerder vermeld werd de betimmering in de burgemeesterskamer van het stadhuis gebruikt. Momenteel is al het snijwerk verguld en is verder de hele betimmering blauw-groen geschilderd, net als de plafondbalken in de burgemeesterskamer en andere vertrekken van het stadhuis. Het tegelplateau werd gemaakt door de tegelschilder Pals Karsten.

Gebruikte bronnen: Slideshare

Dokkum toen en nu: Catharina Geertruida Schraderstraat

De historische binnenstad van Dokkum kent tal van bijzondere plekjes met een goed verhaal. Zowel binnen als buiten de binnenstad zijn de afgelopen jaren gebouwen gesloopt, opgeknapt of nieuwgebouwd. In-Dokkum.nl duikt in de rubriek ‘Dokkum toen en nu’ de geschiedenis in. Waarom heeft een straatnaam die naam gekregen? En wat stond er vroeger op de plek van wat er nu staat? In deze editie: De Catharina Geertruida Schraderstraat, een straatnaam vernoemd naar Catharina Geertruida Schrader, vroedvrouw en auteur. 

Catharina Geertruida Schrader
Catharina Geertruida Schrader was de dochter van Friedrich Schrader, hofkleermaker, en Gertrud Nibberich. Ze werd geboren in 1656 in Bentheim en is overleden in Dokkum op 30 oktober 1746. Ze trouwde op 7 januari 1683 in Bentheim met een meesterchirurgijn Ernst Wilhelm Cramer en hertrouwde op 22 februari 1713 in Dokkum met Thomas Higt, burgemeester van Dokkum. Uit het eerste huwelijk werden vier dochters en twee zoons geboren. Schrader was een vroedvrouw en ze schreef een verloskundig dagboek. Een vroedvrouw houdt zich bezig met het begeleiden van de normale, ongecompliceerde zwangerschap en bevalling, ook wel verloskundige genoemd.

Catharina Schrader Stichting (CSS)
In een praktijkjournaal van ruim vijfhonderd folio’s deed Catharina Schrader van 9 januari 1693 tot 7 februari 1745 in telegramstijl verslag van duizenden verlossingen, eventuele complicaties en de afloop voor moeder en kind. Haar aantekeningen vormen een uniek document dat van groot belang is voor de kennis van het vroedvrouwschap in vroegere tijden. In 1981 werd een stichting naar haar vernoemd: de Catharina Schrader Stichting, die zich ten doel stelt de kennis van de verloskunde te bevorderen. Deze stichting werd opgericht in 1981 door de Nederlandse Organisatie van Verloskundigen. In 1982 startte de inrichting van het huidige documentatiecentrum. De collectie beslaat drie onderdelen: documenten en boeken, audiovisuale banden en museale voorwerpen. De collectie bevindt zich in Urk.

Memoryboeck van de Vrouwens en Verloskundigenpraktijk Dokkum
Catharina heeft het “Memoryboeck van de Vrouwens” geschreven, een dagboek van verlossingen in Dokkum van 1693-1745. Hierin hield ze bij hoe haar werk als vroedvrouw verliep. Ze schreef over gezinnen die ze hielp en de moeilijke omstandigheden die ze elke dag weer moest trotseren. Ze heeft ze in haar dagboek meer dan 300 bevallingen beschreven.  Er is ook een roman over haar geschreven door Tineke de Jager-van der Zee genaamd Catharina Schrader, vroedvrouw tegen wil en dank. Er is ook een praktijk in Dokkum vernoemd naar Catharina: Catharina Schrader Verloskundigenpraktijk Dokkum e.o. Haar verhalen inspireerden hen om net zoals zij elk gezin zo goed mogelijk te helpen. Ze leefde in een harde tijd. Haar man overleed om jonge leeftijd waardoor ze alleen achterbleef met zes kinderen. Zij moest voor het inkomen zorgen en tegelijkertijd voor de kinderen. Catharina gaf echter niet op. Haar man liet haar zijn chirurgijnenpraktijk in Dokkum na welke ze met veel inzet runde. Dit liep goed, dus richtte ze na een jaar ook haar eigen vroedvrouwenpraktijk op.

Straat
Er is een totaal van 36 geregistreerde adressen in de Catharina Geertruida Schraderstraat. Deze straat bevindt zich in de buurt van de Dokkum Hoedemakerspolder. De huizen in de straat zijn over het algemeen vrij recent gebouwd. Het gemiddelde bouwjaar is 2015, met het meest recent gebouwde huis uit het jaar 2021. De oudste woning stamt uit het jaar 1960. De huizen hebben een gemiddelde oppervlakte van 120 vierkante meter.

Oproep: de rubriek Dokkum Toen & Nu is een graag gelezen rubriek op www.in-dokkum.nl. De komende zomerperiode plaatsen we graag edities van onze lezers. Heeft u een mooi onderwerp inclusief foto’s van Toen & Nu voor deze rubriek? We ontvangen het graag! Stuur uw inzending naar redactie@in-dokkum.nl en wie weet verschijnt uw editie van Dokkum Toen & Nu binnenkort in deze graag gelezen rubriek! 

Gebruikte bronnen: Wikipedia, Verloskundigenpraktijk Dokkum, Catharina Schrader Stichting en Kadastrale kaart.

Dokkum toen en nu: Hoedemakersweg

De historische binnenstad van Dokkum kent tal van bijzondere plekjes met een goed verhaal. Zowel binnen als buiten de binnenstad zijn de afgelopen jaren gebouwen gesloopt, opgeknapt of nieuwgebouwd. In-Dokkum.nl duikt in de rubriek ‘Dokkum toen en nu’ de geschiedenis in. Waarom heeft een straatnaam die naam gekregen? En wat stond er vroeger op de plek van wat er nu staat? In deze editie: De Hoedemakersweg, een straatnaam vernoemd naar de boerderij Hoedemakersplaats in dit gebied. 

Boerderij
Begin 19e eeuw was Thomas Jans Helder eigenaar van de poldermolen van de Hoedemakerspolder. Hij was boer op de zathe De Hoedemakersplaats. Dit was een groot boerderijcomplex met zo’n honderd pondemaat land achter de zaagmolen van Cornelis Helder, langs de Dokkumer Ee. Pachter van de boerderij was rond 1900 Geert Kroodsma. Op 3 oktober 1906 werden boerderij en landerijen openbaar verkocht en kwamen bij verschillende mensen in eigendom. De molen moest men gezamenlijk overnemen en laten bedienen, de boerderij werd na de verkoop gesloopt.

Poldermolen
Op 31 januari 1935 werd J. Postma als molenaar benoemd tijdens de jaarlijkse vergadering. In 1943 was D. Wiegersma de molenaar, en verkeerde de molen in redelijke staat van onderhoud. De molen was uitgerust met een schroef en maalde uit op de Dokkumer Ee. In 1947 werd de molen buiten bedrijf gesteld, voor de bemaling kwam er een pomp met benzinemotor. De ingelanden wilden de hoge kosten van herstel niet meer aan de molen besteden. Sindsdien werd de molen aan zijn lot overgelaten. Hij werd door de gemeente gesloopt in 1955 en in onderdelen bewaard op de Stadshelling, maar verdwenen uiteindelijk. Nu herinnert zich slechts een gevelsteen en een straatnaam aan de mooie poldermolen die hier ooit stond.

Hoedemakersweg
Op de hoek van de Helderstraat en de Hoedemakersweg met de Mûnedyk in Dokkum is in de zijmuren van de hoekwoning een gevelsteen aangebracht met de afbeelding van de grondzeiler: een slanke muonts. De Hoedemakersweg bestaat uit allerlei gezinswoningen en een totaal van 73 adressen. Dit is aanzienlijk meer dan in de meeste andere straten. Het gemiddelde bouwjaar van de huizen in de straat is 1970. Het meest recente huis in de straat stamt uit 2019. De oudste woning is 68 jaar oud en heeft als bouwjaar 1953. De huizen hebben een gemiddelde oppervlakte van 136 vierkante meter.

Oproep: de rubriek Dokkum Toen & Nu is een graag gelezen rubriek op www.in-dokkum.nl. De komende zomerperiode plaatsen we graag edities van onze lezers. Heeft u een mooi onderwerp inclusief foto’s van Toen & Nu voor deze rubriek? We ontvangen het graag! Stuur uw inzending naar redactie@in-dokkum.nl en wie weet verschijnt uw editie van Dokkum Toen & Nu binnenkort in deze graag gelezen rubriek! 

Gebruikte bronnen: Slideshare, Molen data base en Kadastrale kaart.


Foto: Hoedemakersmolen, Stichting Fotografie Willem Kamminga