Precies tachtig jaar na de eerste uitgave van het jeugdboek ‘Siderius de Granaet’ – geschreven door de bekende Friese volksschrijver Abe Brouwer – werd op vrijdagmiddag 4 november het eerste exemplaar van een editie in het Dokkumer Stads overhandigd aan locoburgemeester Aant Jelle Soepboer. “Eindeluk in ’e taal fan ’e stad wêr’t de ferhalen fan Siderius um afspeule,” aldus Warner B. Banga, die aangeeft dat iedereen dit boek kan lezen: “Ut Dòkkumer Stadsfrys leit dicht bij ut Nederlâns, ast’ un bitsje dyn bêst doëst, mut dat seker lukke!”
Pietje Bell van Dokkum
“Gyn boek ferdient ut mear om in ut dialekt fan ‘myn stadsje’ lezen wurde te kinnen”, vertelt ‘oversetter’ Warner B. Banga over deze nieuwste versie van het verhaal van Siderius de Granaet. “Ut boek speult um ôf rond 1910 en is deels autobiografys over de aventueren dy’t de dondersteen Siderius – en skriver Abe Brouwer in syn jeugd – in ’e straten fan Dokkum metmaakte. De ferhalen fan ’e ‘Pietje Bell fan Dokkum’ binne un reis deur de tyd nar ut begin fan ’e twintugste eeuw en sketse un prachtug beeld fan ut Dokkum in dy dagen; ut boek staat fol herkenning en informaasje foar jong en oud.”
Vier edities Siderius
De allereerste uitgave van ‘Siderius de Granaet’ schreef Abe Brouwer in het Fries; in 1942 verscheen het boek met zo’n 32 verhalen in 24 hoofdstukken. Er kwam nogal wat kritiek op die eerste druk, daarom besloot Brouwer in 1971 een nieuwe editie te schrijven, waarin enkele verhalen weggelaten en andere uitgebreid werden: “opnij forteld”. In 1985 – direct na het overlijden van Brouwer – verscheen zelfs een derde druk “op ’en nij ferteld”. Het uitgangspunt voor de vertaling door Warner B. Banga is de feuilleton die Brouwer in 1982 in het Nederlands schreef voor de Nieuwe Dockumer Courant. “Ut war un sery dy’t Brouwer foar syn kleindòchter in Utrecht skreef in ut Nederlâns en dêrna foar de krant bewerkte. Ut war de meest resente en mînst ouwerwetse fersy fan de ferhalen over Siderius”, legt Banga uit.
Metlezers en metkikers
“Ut proses fan disse ‘oversetting’ het dry jaren in beslag nommen”, vertelt Banga – lid van het Ut Genoatskap foar ut gebrúk fan ut Dòkkumers. Dit Genoatskap bedenkt initiatieven om het gebruik van het Dokkumers te stimuleren en dit stadsdialect vast te leggen. “Ut Dòkkumers is un spreektaal: sufeul mênsen Dòkkumers spreke, sufeul fariaasjes binne der ok. Atst’ su’n spreektaal op skrift fast leist, mutst’ eigenluk un standaard hewwe en dy bestaat (nòg) nyt.” Banga vertaalde de Siderius-verhalen eerst op het gevoel en noteerde bij twijfel meerdere mogelijkheden. “Un groepke ‘metlezers’ en ‘metkikers’ gaf kommentaar op elk ferhaal, wat regelmatug moaie diskussys gaf. Wim Aalbers – skriver fan de ‘Taalgids foar ut Franekers’ – het ut boek nòg taalkundug nakeken. De Franeker Taalgids is un anset tòt un konsekwente spelling foar ut Stadsfrys en bij dy regels en ôfspraken hewwe wij oans sufeul mogeluk ansloaten.”
Meer dan een vertaling
Deze vierde editie werd niet alleen een vertaling naar het Dokkumers, het bevat ook historisch onderzoek inclusief oude foto’s en afbeeldingen van gebruiksvoorwerpen: “De hoofdpersoanen út ut boek hewwe echt bestaan. In korte kaderteksten wurdt ekstra historische informaasje geven. Dêrnaast staat achterin ut boek útleg over ut Dokkumer Stads, suas bepaalde spellingsregels dy’t we bruke òf de hast feartug (!) ferskillende klanken dy’t ut Stads het. Ut Dòkkumers is een prachtuge klankrike taal!”, legt trotse Dokkumer Banga uit.
Nyt foar meiskes
“In forhael for jonges boppe de toalf jier”, schreef Abe Brouwer in 1942 in de eerste druk van Siderius. “Dat kinne je teugenwoardug nyt mear sêge: un ‘jongesboek’!”, grapt Banga, “en dus hew ik mar iroanys bedoëld op ut omslag set: ‘Nyt foar meiskes’. At ik dat teugen myn kleindòchters sêg, gaan se ut krek wel lezen! En dat is presys wat wij graag wille en belangryk foar ut gebrúk en behoud fan ut Dòkkumers!”
Siderius de Granaet is een uitgave van Stichting Historia Doccumensis in samenwerking met Ut Genoatskap foar ut gebrúk fan ut Dòkkumers, en is voor slechts €12,50 verkrijgbaar bij Boekhandel Van der Velde, De Boektiek, Museum Dokkum of via de website van Historia Doccumensis. “Dat we ut boek met harde kaft foar su’n pryske anbiede kinne is mogeluk wurden deur de steun fan de Provînsje Fryslân, de Stifting Frysk Letterkundich Museum en Dokumentaasjesinrum, oanze Gemeente Noardeast-Fryslân (Wurkgroep Streektaalstipers) en Ut Dokkumer Stadsfônds.”
