ARTISANTE AN DE SYL
door Warner B. Banga & Piet de Haan
Door de koppeling van diverse archiefvermeldingen werd de locatie van een tot nu toe onbekend oudste raadhuis van Dokkum gevonden [in het noordelijke Artisante-pand aan de Hoogstraat 2]. Dit pand was in 1591 in handen gekomen van de lakenkoper Jan Hendricks. Zijn vrouw Aenck Jans overleed in 1608 en bij de inventarisatie van de gezamenlijke goederen staat onder andere de vermelding: ‘Jan Hendricks in de Halve Maan’. En even verderop in de inventarisatie: ‘…een huis in de Hoogstraat waar de Vergulde Halve Maan uithangt’ en de vermelding dat het huis destijds op 20 december 1591 van Tjaard Tjebbes gekocht was. Verdere verkopen tonen aan dat Jan Hendricks lakenkoper van De Halve Maan en zijn erfgenamen zeker tot 1667 eigenaar van het raadhuispand [Hoogstraat 2] waren.
De halve maan uit de naam van dit pand is afkomstig van het stadswapen van Dokkum dat mogelijk bij dit oude raadhuis op een bord stond of aan de gevel hing. In de Weeshuisgrondpachten vinden we de vermelding: ‘…Geertien Cornelis weduwe ende voorde tegenwoordige iaere van 1585 eene Jan Hendrix zoon laeckencoper hange rute de halve mane…’, maar dat betrof een pand op de zuidelijke hoek van de Hoogstraat met de Lange Oosterstraat. Had Jan Hendricks dan twee panden in de Hoogstraat met dezelfde naam? Er zijn twee opties:
– Jan Hendricks’ huis uit de Weeshuis-grondpachten had al de naam ‘de halve mane’ toen hij verhuisde naar het raadhuispand. Hij nam die naam (en uithangbord) mee naar het nieuwe pand.
– De Weeshuis-grondpachten van 1585 zijn duidelijk geschreven in de tijd dat de opvolger van Jan Hendricks al eigenaar van de grondpacht was. De toevoeging ‘in de halve mane’ in de grondpachten is misschien bedoeld als onderscheid tussen hem en andere Jan Hendricksen.
Die laatste optie is interessant, want dat zou ook kunnen betekenen dat het ‘onbekende’ eerste raadhuispand al de naam ‘De Halve Maan’ had toen Jan Hendricks het kocht en dat dit mogelijk een verwijzing was naar het voormalige raadhuis met het stadswapen van Dokkum met een halve maan.
Resumerend zien we het pand van lakenkoper Jan Hendricks, die het in 1591 van Tjaard Tjebbes kocht die het op zijn beurt in 1589 van de Stad Dokkum gekocht had, als pand het huidige noordelijke Artisante-pand Hoogstraat 2: ‘het stadtsraethuijs’ [in 1582] of ‘t’olde Raethuys’ [in 1583].
BROUWERIJ DE HALVE MAAN
In dezelfde periode dat in de Hoogstraat het voormalige raadhuispand de naam De (Vergulde) Halve Maan droeg, bevond zich honderd meter verderop aan de Diepswal een bierbrouwerij met eenzelfde naam. Die naam was in Dokkum zo populair, omdat hij refereert aan het stadswapen, waarop naast drie gouden sterren een zilveren halve maan prijkt. Brouwer van De Halve Maan was Okke Bockebloet, die naast koopman en brouwer ook een verdienstelijk tekenaar was. In 1646 vervaardigde hij een werkelijk prachtige overzichtskaart of plattegrond van het vaarwegenstelsel in de noordelijke Nederlanden. Daarop beeldde Okke centraal ook zichzelf af met een landmetersstok en een biervaatje met het merkteken van zijn brouwerij: de halve maan. (wordt vervolgd)
BIJSCHRIFT: De Bockebloet-kaart van het vaarwegenstelsel in Noord-Nederland met linksboven de stad Dockum, midden-onder de tekenaar-bierbrouwer zelf en in inzet rechtsboven het stadswapen met de halve maan.
